Op 1 oktober vond de kick-off van Project de Toekomst plaats in het CEC-gebouw in Amsterdam Zuidoost. Een bijzondere dag waarop buurtbewoners, jongeren, opvoeders, lokale initiatieven en maatschappelijke partners samenkwamen om te werken aan één gezamenlijke droom: een toekomst waarin de gemeenschap zélf de regie heeft.
Een nieuwe maatschappelijke werkelijkheid
Project de Toekomst (PDT) zet zich in voor een nieuwe maatschappelijke werkelijkheid waarin ouders en opvoeders niet langer slechts ‘doelgroep’ zijn, maar actieve partners en medevormgevers van hun leefomgeving. Het project streeft naar een gemeenschapseconomie gebaseerd op gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid en wederzijdse versterking.
Dit doet Project de Toekomst via zes samenhangende hoofdprogramma’s, die ieder een unieke focus hebben maar elkaar versterken. Samen vormen zij het fundament voor structurele verandering vanuit de gemeenschap zelf.
Tijdens de kick-off stonden verschillende thema’s centraal die diep raken aan de realiteit van de wijk:
Weggegooide dromen
Behoeften die nooit zijn opgepakt en de pijn daarvan
Oplossingen en concrete afspraken die we samen formuleren
De bijeenkomst bood ruimte voor persoonlijke gesprekken in kleine groepen, netwerkmomenten met jongeren en contact tussen initiatieven uit Amsterdam Zuidoost. Het was een dag van luisteren, delen, verbinden en samen koers bepalen.
FutureLab: bouwen aan een menselijke stad
Tijdens het evenement kregen Dennis en Meshach van FutureLab de gelegenheid om hun visie te presenteren aan jongeren, buurtbewoners en partners. Zij vertelden over hoe FutureLab werkt aan het realiseren van een incubator voor een menselijke stad een plek waar bewoners, organisaties en ontwerpers samen bouwen aan oplossingen die vanuit de gemeenschap zelf ontstaan.
Een belangrijk onderdeel hiervan is het Jongerenwoningen Holendrecht-project, waarin gemeenschappelijk wonen en wijkontwikkeling hand in hand gaan.
De visie van FutureLab omvat:
Het ontwerpen en realiseren van circa 80 jongerenwoningen in Holendrecht;
Het samen met bewoners ontwikkelen van toekomstscenario’s voor gemeenschappelijk wonen, waarin jongeren en ouderen samenleven;
Het benutten van de waarden, gewoontes en verhalen van de buurt als bouwstenen voor de nieuwe leefomgeving;
Het bevorderen van inwonersparticipatie bewoners bepalen zelf hoe hun bestaan vorm krijgt, zowel in besluitvorming als uitvoering.
Vanuit dialogen met inwoners van Holendrecht en Reigersbos ontstond een beweging waarin bewoners, ondernemers en overheid samen denken over het goede bestaan. Niet alleen in de ontwerpfase werken ze samen, maar ook in uitvoering.
In deze blog lees je de stem van jongeren — hun uitspraken, inzichten en vooronderstellingen over wonen in Amsterdam Zuidoost, over zichzelf en over de gemeente. Dit dialoog vormt de start van het project JongerenWonen.Holendrecht.
de wijk als laboratorium voor een nieuw samenleven
In 2023 begon FutureLab.Amsterdam in de Groene Hub met dialogen tussen bewoners, ondernemers en organisaties over hun ervaringen en hun toekomst in Holendrecht. Al snel werd duidelijk dat we dit gesprek met jongeren moesten voeren: Wat is een goed leven – en hoe kunnen we dat samen realiseren?
“Als wij die ruimte kunnen maken om jongeren nieuwe skills te geven of oude skills opnieuw vorm te geven, dan gaan jongeren hun eigen weg en blijven ze niet hangen in destructieve routines.”
De urgentie maar ook de kansen rond wonen kwam naar voren tijdens de dialoog in de Kazerne in januari 2024.
“Wonen wordt niet gezien als een recht. Mensen kunnen zonder pardon hun huis uitgezet worden zonder een plek te hebben.”
“Er ligt een opdracht vanuit het masterplan om betaalbare, passende huisvesting voor jongeren te bouwen. We willen daarvoor een plan maken, en we willen het met de buurt doen!”
Voordat we in “oplossingen” duiken, gaan we met elkaar in dialoog — met elkaar en met onszelf. We bevragen onze eigen vooronderstellingen rondom wonen bijvoorbeeld, maar ook die over ons zelf en van de cultuur waarin we leven. Zo leren we oude patronen en gewoontes te herkennen, te herwaarderen en – waar nodig – te doorbreken. Met de Socratic Design methode komen we los van zich herhalende gedachten patronen om zonder obstakels nieuwe vormen van samenleven te ontwerpen. In het traject JongerenWonen.Holendrecht betekent dit dat we voordat we huizen ontwerpen bouwen aan een cultuur — een sociaal weefsel waarin jongeren, bewoners en overheid opnieuw leren samenleven.
“Veel aanwezigen zijn officieel geen jongeren meer. Ze hadden als jongere geen woning — of hebben die nog steeds niet. Wat wij niet hebben gehad, willen we realiseren voor de generatie na ons.”
Jongeren willen niet alleen bevraagd worden, ze willen meebouwen aan oplossingen. Ze willen hun sociale netwerk — de ziel van de wijk — behouden, in plaats van weg te verhuizen naar Almere of tot hun veertigste bij hun ouders te moeten blijven wonen.
“Wij kunnen hier niet blijven terwijl onze ouders, opa’s, oma’s, broers en zussen hier wel zijn.”
Het samenbrengen van inwoners, ondernemers en overheid, en gezamenlijk bouwen aan de wijk vormt de kern van FutureLab: een leer- en ontwerpomgeving waarin de wijk zelf het laboratorium is voor een nieuwe manier van samenleven. In dit FutureLab leiden we niet alleen jongeren op om een traject als dit te realiseren, maar werken we ook aan een gemeente die in staat is haar eigen immuniteitsreacties te overwinnen. Zo bouwen we aan een vitale democratie.
De Dialoog
Hieronder lees je belangrijke punten uit het Socratic Design-dialoog over wonen — wat het startpunt was voor FutureLab.JongerenWonen.Holendrecht. Alles wat jongeren, bewoners en organisaties hebben ingebracht, nemen we mee in de manier waarop er straks in Holendrecht wordt gewoond, gebouwd en samengeleefd.
Wij willen graag meewerken aan een oplossing
“De gemeente wil altijd weten wat onze behoeften zijn, maar wij willen ook graag weten wat de plannen en de behoeften van de gemeente zijn. Welke informatie is er en kan dat met ons gedeeld worden? Welke prijs wordt er straks betaald per vierkante meter? Als wij weten wat jullie weten, ontstaat er perspectief — dan kunnen we daar naartoe werken.”
“Wat zijn voor de gemeente (masterplan ZO) en coöperaties de maatstaven voor goed wonen? Wat zien zij als de criteria voor passend en betaalbaar wonen?”
“Er zijn negatieve stereotypen — één daarvan zijn de hangjongeren in Zuidoost. We staan op straat omdat we thuis met onze families in kleine huizen wonen; we kunnen daar onze vrienden niet uitnodigen. Het is van groot belang dat we bij elkaar kunnen komen. Als er ruimte voor ons is, heeft niemand last van het feit dat we samenkomen. Een plek waar we onszelf kunnen zijn, ook voor mensen die niet zo goed kunnen filosoferen.”
“Er zouden opleidingen, workshops en informatiemomenten georganiseerd moeten worden om mensen te bekwamen in het lange en ingewikkelde proces van het vinden van een woning.”
Over jongeren
“Er zijn patronen onder jongeren in Zuidoost die moeilijk te doorbreken zijn — je moet in een bepaald stramien passen om erbij te horen.”
“We moeten het begrip ‘jongeren’ breder trekken. Jongeren moeten in contact blijven met jongvolwassenen en volwassenen. Die groepen moeten samenkomen en samen wonen, zodat ze van elkaar kunnen leren.”
“Jongeren durven zich vaak niet uit te spreken, ook onderling niet. Daardoor zien we de echte, authentieke personen niet. Belangrijke dingen komen niet aan bod, en ze kunnen zich niet ontwikkelen.”
“Jongeren moeten meer kennis hebben van hun eigen etnische excellentie. We hebben in Curaçao vier universiteiten — hoe kunnen we een sterke connectie maken tussen bijvoorbeeld de Antilliaanse universiteit, of mensen met grote kennis over hun eigen culturele excellentie, en jongeren uit de wijk?”
“Anders leren denken, anders leren doen.”
Vooronderstellingen en ervaringen met de gemeente
“Er worden vaak beloftes gedaan in het bijzijn van bestuurders. Er is ons veel beloofd door bestuurders. Er wordt dan een belofte gedaan en een foto gemaakt — en vervolgens gebeurt er niks.”
“Ambtenaren gaan niet in gesprek met jongeren uit de buurt. Ze hebben een non-sensebaantje en moeten met jongeren praten, maar weten niet hoe dat moet. Of ze hebben angst om jongeren te benaderen. Jongeren reageren daar weer op en worden dan weggezet als onhandelbaar.”
“De gemeente zit ver weg van waar wij leven. Het frame is altijd: risico’s mijden als het over jongeren gaat.”
“De overheid moet veranderen — op een andere manier interacteren met inwoners.”
“Gebiedsgericht werken: als we starten vanuit de buurt en met die kennis opdrachten formuleren, ontstaat er beter draagvlak voor wat we uitvoeren als gemeente. We moeten de kennis van inwoners op de juiste plek krijgen binnen de gemeente, zodat er goede en passende plannen geschreven kunnen worden.”
Vooronderstellingen over wonen
“Wonen in Amsterdam is onmogelijk of onbetaalbaar. Als je al in aanmerking komt, volgen er vaak problemen met het contract of met papieren die je niet op tijd kunt leveren. Of je kunt het niet betalen met een minimuminkomen.”
“Sommige mensen komen er niet uit omdat het proces van het krijgen van een huis te ingewikkeld is. Er gaan dingen mis — daar moet flexibel mee worden omgegaan.”
“Een belangrijke aanname bij wonen is de prijs per vierkante meter. Wij willen graag weten wat die is, zodat we een perspectief hebben op wat er komt. Kan ik straks een familie vormen, en wanneer dan?”
“Je vindt in je woning een safe space, een plek waar je met mensen kunt praten — dat schept een thuis. Mensen willen een huis om belangrijke dingen te kunnen doen: een familie stichten, jezelf ontwikkelen, een veilige omgeving hebben om met mensen en familie te zijn.”
“Voor daklozen is wonen anders. Voor hen is de ‘safe place’ het tentje om de hoek — dat is hun thuis als ze terugkomen van eten zoeken.”
“Ik heb een dak boven mijn hoofd omdat ik bij mijn moeder woon, maar veel mensen van mijn leeftijd hebben dat niet. Wonen wordt niet gezien als een recht.”
“Als ma er niet meer is, waar ga je dan wonen?”
“Mensen hebben recht op wonen. We leven in een welvarend land waar iedereen een huis zou moeten hebben — niet alleen als je aan de eisen voldoet. Nu is het zo dat als je moeder er niet meer is, je gewoon uit het huis wordt gezet. Wat als je nergens terecht kunt?”
“In sommige gevallen kun je je niet eens meer uitschrijven — je dreigt dan een uitkering te verliezen. Soms moet je ergens blijven omdat je je niet mag uitschrijven zonder een nieuwe plek.”
“Hoe kunnen we lange-termijninvesteringen maken voor de mensen die hier wonen? Een manier zodat mensen die thuis zijn in Holendrecht een soort garantie hebben op een plek.”
“Er zouden betaalbare koopwoningen gebouwd moeten worden, zodat mensen met een minimuminkomen een hypotheek kunnen krijgen.”
“Veel jongeren hier zijn bezig met de korte termijn, daarom is het moeilijk om systematisch te kijken naar hoe we een huis kunnen krijgen. Wij jongeren staan onder stress — we kunnen niet in lange termijnen denken.”
“Mijn moeder zei altijd: schrijf je in. Maar ik heb het nooit gedaan. Uiteindelijk kwam ik toch in een selectieproces, maar voldeed ik niet aan de eisen. Als jongeren uit de buurt stappen kunnen zetten, kansen krijgen, kunnen anderen daarvan leren. Om ons heen gebeurt dat niet genoeg, daarom maken we geen kans.”
“Deze buurt heeft een sexy culturele zijde — de gemeente komt hier graag bouwen, en witte mensen komen hier graag wonen. Maar dat heeft ook een keerzijde. Wij zijn vaak niet bezig met de lange termijn, en moeten daardoor maar een plek zoeken in Almere. Hoe zorgen we ervoor dat de mensen die hier alles hebben opgebouwd, de mensen die hier zijn opgegroeid, hier kunnen blijven?”
“Jongeren doen zich anders voor — daarom komen belangrijke dingen niet ter sprake.”
FutureLab Jongeren Wonen Holendrecht wil laten zien dat een andere manier van samenleven mogelijk is — wanneer jongeren, bewoners, ondernemers en overheid werkelijk van elkaar leren en met elkaar in dialoog gaan. De wijk zelf wordt dan het laboratorium waarin een nieuwe menselijke stad vorm krijgt. Zo bouwen we in Holendrecht niet alleen aan stenen huizen, maar aan een nieuwe manier van samenleven — een menselijke stad die door haar bewoners zelf wordt ontworpen.
Bronnen: De uitspraken in deze blog komen uit socratic Design dialogen die we in 2023 en 2024 voerden met jongeren en ondernemers uit Amsterdam Zuidoost. – Verslag Socratic Design Lab Jongeren & Wonen (12-01-2024) – Ondernemend Holendrecht – sessie 3, De Kazerne (15-01-2024)
