De Spinoza Groep verbindt mensen uit de hele stad – met kennis, slagkracht en bereik – om nieuwe stappen mogelijk te maken.
In januari 2024 vond de tweede gezamenlijke bijeenkomst van de Spinoza Groep plaats in Amsterdam Zuidoost. Georganiseerd door de Socratic Design Academy en de directie Digitalisering & Innovatie van de gemeente Amsterdam. Bestuurders, ambtenaren, ondernemers en bijzondere vogels uit Amsterdam kwamen samen; om te bouwen aan een ander ‘denken en doen’.
Dat betekent: loskomen van onze verslavingen aan het systeem. Van blokkerende regels en procedures. En samenwerken vanuit wat werkelijk goed is voor de Amsterdammer. Niet opereren vanuit de eigen span of control of individuele verantwoordelijkheid, maar gezamenlijk grote doelen formuleren en daar vol op inzetten.
Velen van de aanwezigen spraken expliciet uit zich te willen verbinden aan het project FutureLab/Jongeren.Wonen.Holendrecht, dat zich toen nog in een zeer vroeg stadium bevond.
Het centrale thema was: loskomen uit ons harnas, ruimte creëren voor verandering en gaan staan voor datgene waar je in gelooft.
Door werkelijk naar elkaar te luisteren, casuïstiek zorgvuldig te onderzoeken en de normale gang van zaken onder de loep te nemen, kunnen we mogelijke immuniteitsreacties vanuit verschillende hoeken voorkomen.
Dat is een belangrijk element voor het slagen van een project dat in veel opzichten afwijkt van de standaard werkwijze en volledig gericht is op het vormgeven van een Vitale Democratie.
Het lijkt een enorme uitdaging en dat is het ook. Maar we kunnen niet anders dan streven naar een radicale verbetering in de wijze waarop we vormgeven aan ons bestaan en aan onze wijken; het moet beter worden.
Hoe kunnen we een gebied ontwikkelen vanuit de vraag “Wat is een goed bestaan?” Kunnen we met Socratic Design een goed humaniserend verhaal maken, een verhaal waarin we een sterke vitale democratie ontwerpen? Waarin het bestuur een nieuwe rol kan innemen? Waarin inwoners volgens hun waarden kunnen leven en wonen?
Holendrecht komt in allerlei statistieken negatief naar voren: (energie)armoede, zorgcrisis, jeugdproblematiek, criminaliteit, sociale media verslaving, onderwijs falen, woningnood, migratieproblematiek bepalen het beeld. Er zijn voorbeelden van psychisch leed bij jongeren, de systematische ervaring van racisme, allerlei subtiele vormen van uitsluiting, verborgen armoede, slachtoffers van perverse bureaucratisering en systematisch etnocentrisme.
Door deze framing blijven de vele goede (letterlijk) hart-verwarmende interacties in de wijk vaak buiten beeld. Wetenschap focust vooral in haar beschrijving op abstracte, hard data!
Voor de Socratic Design aanpak is het cruciaal om de beleefde concrete ervaringen van de mensen zelf als uitgangspunt te nemen!
Hoe bouwen we een wijk?
Ons denken en handelen bestaat uit veel verslavende patronen, waarvan we ons niet bewust zijn. Dit zijn persoonlijke – en culturele gedachtenverslavingen. Bij alles wat we doen, dus ook bij het ontwerp van een wijk, zijn legio (verborgen) patronen aan het werk. Dat zijn vaak culturele en filosofische vooronderstellingen. Ook wetenschappers, architecten en techische experts zitten vol met verslavende gedachten. Inwoners, bouwers, ambtenaren eveneens. Veel gedachtenverslavingen zijn ontstaan als afscherming van kindpijn en zijn als zodanig dopamine gebonden. We opereren met veel van die afschermingen in een zogenaamd harnas. Dat harnas is stevig omdat onze organisaties dat ook stimuleren.
Vaste patronen en Introversie[1] Jongeren durven zich vaak niet uit te spreken. Ook onderling durven we ons niet te uiten en zijn we vaak introvert. We zien vaak de echte personen niet, daardoor is het moeilijk je goed te ontwikkelen en komen belangrijke dingen niet aan bod. Er zijn patronen onder de jongeren in Zuidoost die moeilijk te doorbreken zijn. Je moet in een bepaald stramien passen om erbij te horen.
Als we gaan nadenken over wat een goed bestaan is, moeten we eerst ons eigen denken onderzoeken. Dat betreft zowel inwoners, bestuurders en stakeholders in dit proces.
Hoe staat het met het Nederlandse verhaal? Na de instorting van de verzuiling is er sprake van een markt gericht individualisme, waarin de strijd om identiteit, de strijd om erkenning de hoofdmoot wordt. Zelfrealisatie wordt belangrijker dan collectief welbevinden. De mens wordt voornamelijk als consument gedefinieerd, waarbij de economische wetenschap leidend wordt voor alle interacties: de ‘homo economicus’. Zelfrealisatie is dan vooral de verrijking middels eigendom. Socioloog Hans Boutellier laat overtuigend zien hoe we ons verhaal als natie zijn kwijtgeraakt.
Onze wereld en ons beeld van onszelf wordt gevormd door een bepaald denken, dit denken zit rotsvast gebeiteld in filosofische vooronderstellingen. Een voorbeeld is de vooronderstelling dat bezit heilig is (John Locke), het is bezit van het “ik”, elke collectieve waarde is een bedreiging van het heilige concept “individueel bezit”. “Je bent pas mens als je bezit hebt”. Deze verslavende vooronderstelling zien we – met een moderne variant- terug in onze wijken: “je telt mee als je een zo groot mogelijke auto bezit”. Bezit als waarde vertaalt zich in een verhaal waarin een huis een investeringswaarde heeft en grondverkoop een inkomensbron is oor de gemeente. Ook dat is behoorlijk verslavend!
In de verlichting staat het motto van Descartes centraal “ik denk dus ik ben”. Kinderen op school worden af geserveerd als “onvoldoende” op grond van bepaalde denk testen (IQ etc.). In bepaalde wijken zien we dan ook geen gymnasium: “de kinderen hebben een te lage IQ score”. Het gevoel is irrelevant.
Het westerse ik, is een rationele actor. De Algerijnse denker Houria Bouteldja stelt zich de vraag: “welke ik is dat? …..diegene die verovert en plundert…die steelt, verkracht en volkeren uitmoordt… ik ben de moderne, mannelijke, kapitalistische, imperialistische mens …op die noemer zijn jullie geboren…’
De dominantie van de ratio over gevoel en lichaam is een andere vooronderstelling die we dagelijks aan den lijve ervaren! Net zoals de dominantie van de ratio over de natuur, die als een mechaniek wordt opgevat.
Het is een relevant gegeven voor Zuidoost waar inwoners afkomstig zijn van alle delen van de planeet om al die uiteen lopende culturele verslavingen boven tafel te krijgen.
Het oude verhaal dat zichzelf tot ‘de werkelijkheid’ verheft
Ons verhaal bevat veel weeffouten uit het verleden, waarbij koloniaal en etnocentrisch denken belangrijke ingrediënten zijn. Voor de autochtone Nederlanders is er een verhaal ontwikkeld dat vooral leunt op de verslavende gedachte “Wij leven in de objectieve werkelijkheid”.
Deze vooronderstelling is geworteld in de idee dat wetenschap de enige toegang tot de waarheid is, met observeerbare en meetbare grootheden als basismateriaal. Jouw innerlijk of jouw gevoel is irrelevant voor kennisontwikkeling. Het verhaal waarin wij leven benadrukt vooral “dat het geen verhaal is”. Filosofie laat zien dat het wel degelijk een verhaal is, vol met vooronderstellingen. Dit sciëntisme (een overmatig geloof in wetenschap) is zowel bij onderwijs, zorg, stedenbouw, digitalisering, innovatie actief. Veel abstracties worden over ons uitgestrooid of praktiseren we zelf.
Waarom is dit relevant voor gebiedsontwikkeling?
Wetenschap en techniek bepalen onze wijze van leven en dragen waarden en vooronderstellingen (stilzwijgend) over. De economische wetenschap – bijvoorbeeld – drukt een zwaar stempel op het totale overheidsbeleid, ze gaat uit van abstracties die bepalen wat goed, rendabel, winstgevend, efficiënt, monetizable enz. is. De grondexploitatie bepaalt uiteindelijk het sociale weefsel en de buurtsamenstelling.
Als in een wijk mensen voor elkaar koken of veel met elkaar samenzijn dan komt dat niet in het beeld terug. Als er een brand is gesticht in een pand, als er een grote diefstal plaatsvindt dan leiden die tot verhoging van Bruto Nationaal Product: dat zijn meetbare dingen. We kunnen een economie van waarden ontwerpen waarin betekenisgeven centraal staat, we kunnen andere routes ontwerpen voor ondernemen. Een goed verhaal en waarden maken een “betekeniseconomie” mogelijk.
Controle[2] We monitoren nu vooral waar we ons geld aan hebben uitgegeven en of het geld goed besteed wordt. Maar we monitoren niet of nauwelijks welke impact we nu echt maken naar aanleiding van onze gestelde doelen.Als mij wordt gevraagd, lever deze cijfers dan doe ik dat, en dan blijven we dat met zijn allen doen omdat we loyaal zijn aan het systeem.
Psychologie richt zich volgens veel critici te veel op waarneembaar storend gedrag van kinderen, leidend tot allerlei diagnoses die weer vaak gemedicaliseerd worden. Veel psychische ziekten zijn juist een gevolg van eenzaamheid, te weinig menselijk contact. Maar de ziel kan je niet waarnemen, en is daarom voor de wetenschap een non item! Net zoals liefde of gemeenschapszin. Uitgaan van het sociale weefsel als fundament, leidt tot andere ontwerpen![3]
Wie bepaalt wat een goed bestaan is? Het is het urgent om mensen zelf te laten bepalen wat zij waardevol vinden. Niet de wetenschapper noch de technicus of de psycholoog, Misschien wel een verhaal te maken waarin de ziel centraal staat en niet de materiele werkelijkheid. Waarin gemeenschap vormen een basiswaarde is. Wellicht dat veel eerder genoemde problemen helemaal niet meer ontstaan in een beter menselijker ontwerp.
Daarom is dit project de inspanning van allen waard! Het is voor het eerst dat we burgers vragen om te filosoferen over hun toekomst!
De gemeente wordt ook geplaagd door denken dat wortelt in onbewuste filosofische vooronderstellingendie soms juist problemen veroorzaken.
Ruimte voor ontmoeting[4] Er zijn negatieve stereotypen, de hangjongeren zijn daar een van. We staan op straat omdat we onze vrienden niet thuis kunne uitnodigen, het huis is vol. Het is van hoge noodzaak dat we bij elkaar kunnen komen; om met elkaar te praten over dingen die spelen. Als er ruimte is, heeft niemand last van. Een plek waar we onszelf kunnen zijn. Je vindt in je woning een safe space, een ruimte waar je met mensen kunt praten, en dat schept een thuis.
De gemeentelijke overheid wordt niet zelden medeverantwoordelijk geacht voor de problemen, maar is door interne bureaucratisering en fragmentatie vaak met moeite in staat om het hoofd te bieden aan meervoudige uitdagingen.
Daarbij is de filosofie van Hobbes cruciaal om bepaald denken en handelen van de overheid te begrijpen: “de mens is de mens een wolf’, de overheid is nodig zodat haar burgers de vrede bewaren. Daardoor is wantrouwen de basisarchitectuur van overheidshandelen, en ook van ons zelfbeeld en mensbeeld. De toeslagenaffaire is een pijnlijk voorbeeld van het systematische wantrouwen. We zien dat nog ook terug bij parkeer boetes; maar ook in het onderwijs waarbij kinderen van meet af aan worden gecontroleerd op frauderen; bij artsen die steeds meer tijd kwijt zijn om controle Excel sheets in te vullen. Wellicht dat wij in de straat ook te veel onze buren wantrouwen. Hoe ziet een wijk eruit als je uitgaat van de vooronderstelling dat wij sociale dieren zijn, behoefte hebben aan fysiek contact en veel vertrouwen hebben in elkaar?
Ook veel afdelingen binnen de gemeente hebben een reflex van wantrouwen en controle naar andere afdelingen. Digitalisering kan een andere overheidsfilosofie faciliteren, mits die ontworpen wordt.
Wereldwijde tendensen en krachten slaan neer in de wijken
De lokale crisisverschijnselen worden nog eens verhevigd door nationale en wereldwijde tendensen! Polarisatie, extremisme, populisme en digitalisering knagen aan onze principes van rechtstatelijke democratie.
We hebben we de gemeente hard nodig om ons te beschermen tegen allerlei vormen van algoritmes die ons samenleven drastisch manipuleren. Van kind tot bejaarde. De fall out van deze digitale systemen is wereldwijd identiek: maar zoals gezegd het slaat neer in een wijk. Als Amsterdam een krachtige “goede” praktijk kan neerzetten dan is dat van waarde voor de gehele planeet.
Het is van levensbelang voor de democratie dat we inwoners kunnen betrekken bij hun eigen bestaansontwerp. Als mondiale krachten (Musk, big Five) onze verhalen gaan bepalen dan moet het antwoord daarop zijn een krachtig humaniserend verhaal.
Populisme en extremisme voeden zich met onvrede al dan niet gevoed door echo chambers, al dan niet door achterstelling van hele bevolkingsgroepen. Participatie en buurtrechten zijn goede pogingen om meer betrokkenheid van inwoners te realiseren. Maar daarmee hebben we nog niet ons verhaal veranderd.
Deliberative Democracy[5] De gemeente zit ver weg van waar wij leven. Het frame is altijd het mijden van risico als het gaat over jongeren. Als we starten vanuit de buurt en met die kennis opdrachten formuleren, ontstaat er beter draagvlak voor de dingen diede gemeente uitvoerd. We moeten de kennis van de inwoners op de goede plek krijgen binnen de gemeente zodat er goede en passende plannen geschreven
Zowel bewoners, stakeholders, experts, overheden zitten vast aan verslavende patronen. De vraag “wat is een goed bestaan?” moet beginnen bij diegenen waar het overgaat.
Daarbij worden de inwoners uitgenodigd om hun denken te onderzoeken en in collectieve wijsheid nieuwe verbeeldingen te maken van hun gewenst bestaan.
De gemeente kan bij dit proces vanuit een andere invalshoek gaan denken en handelen. Daarbij de transitie modereren, nadat betrokken ambtenaren bewust zijn van hun denk verslavingen en de innovatie potentie van henzelf. De organische mee bewegende gemeente, die weet welke hoepels er allemaal genomen moeten worden!
De bedrijven en woningbouwcorporaties worden eveneens uitgenodigd, om ander denken en doen te ontwikkelen. We zitten er gezamenlijk in vooral als concrete personen met alle culturele en wereldse verslavingen en de wil om het goede te doen! Daarbij is een conditio sine que non het besef dat we met ons harnas steeds terugvallen in oude procedures en verslavende gedachten, dat we alleen door bewuste reflectie of zelfobservatie (proprioceptie) andere habits en denkwijzen kunnen toepassen. Dat bewustzijn of die alertheid moeten we ook toepassen op onze procedures en professionele interacties.
We zien dat er een tripartiete dans nodig is tussen inwoners, gemeente en partners. Het proces zal dat helder moeten vormgeven.
Het grote verhaal van Vitale Democratie met Socratic Design is precies dat: gezamenlijk ontwerpen we gaandeweg met collectieve wijsheid de basis vooronderstellingen van een goed bestaan en maken daarop concrete verbeeldingen.
[2] Socratic Design Dialoog over gebiedsontwikkeling, Strategie Fabriek, Amsterdam Zuidoost 28/01/2025 Zie ook de post:
[3] In Triest was het hoge aantal zelfmoorden aanleiding voor een succesvol herontwerp van de gemeenschap. https://www.linkedin.com/pulse/italian-city-nearly-halved-its-suicide-rate-shifting/
“Elke vogel bouwt zijn nestje; waarom zouden wij dat niet kunnen? Wij moeten zelf onze eigen realiteit creëren.”
FutureLab werkt in de huidige formatie toe naar een vitale organisatie met slagkracht. In de afgelopen twee weken voerden we dialoog met inwoners en ondernemers en betrokken ambtenaren om de eerste scenario’s en sfeerschetsen voor de wijk – en de weg daarnaartoe – neer te zetten.
De woningen die we gezamenlijk ontwerpen voor Holendrecht zijn een katalysator voor een toekomstdroom, waarin naast wonen ook zorg, economie (eco-nomos: behoud van gemeenschap), techniek en leren (de leerwijk) een integraal onderdeel zijn.
Vanuit de dialogen met jongeren, senioren, ondernemers, en betrokken ambtenaren en bestuurders werken we aan de eerste scenario’s. Een eerste impressie in 3D (een digital twin) gemaakt door Veldboom Studio’s word rond de jaarwisseling openbaar gemaakt.
Niet alleen huizen bouwen, maar ook onze waarden. Onze manier van leven. Onze cultuur van samen zijn.
En dat begint hier, in dit gesprek. Met het luisteren naar elkaar, met het zien van elkaars menselijkheid. Van hieruit gaan we ontwerpen – niet alleen gebouwen, maar een leefomgeving. Een omgeving die Het startpunt van al onze dialogen is het onderzoek naar wie we zijn, vanuit welke vooronderstellingen we denken, handelen en voelen, en welke cultuur we met elkaar willen maken. uit onze dromen, uit wie we echt zijn.
Het startpunt van al onze dialogen is de vraag: Wat is een goed bestaan? Een onderzoek naar wat een mens is. Vanuit welke metafysica of vooronderstellingen we waarnemen, denken, handelen en voelen, en welke cultuur we met elkaar willen maken.
Op 1 oktober vond de kick-off van Project de Toekomst plaats in het CEC-gebouw in Amsterdam Zuidoost. Een bijzondere dag waarop buurtbewoners, jongeren, opvoeders, lokale initiatieven en maatschappelijke partners samenkwamen om te werken aan één gezamenlijke droom: een toekomst waarin de gemeenschap zélf de regie heeft.
Een nieuwe maatschappelijke werkelijkheid
Project de Toekomst (PDT) zet zich in voor een nieuwe maatschappelijke werkelijkheid waarin ouders en opvoeders niet langer slechts ‘doelgroep’ zijn, maar actieve partners en medevormgevers van hun leefomgeving. Het project streeft naar een gemeenschapseconomie gebaseerd op gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid en wederzijdse versterking.
Dit doet Project de Toekomst via zes samenhangende hoofdprogramma’s, die ieder een unieke focus hebben maar elkaar versterken. Samen vormen zij het fundament voor structurele verandering vanuit de gemeenschap zelf.
Tijdens de kick-off stonden verschillende thema’s centraal die diep raken aan de realiteit van de wijk:
Weggegooide dromen
Behoeften die nooit zijn opgepakt en de pijn daarvan
Oplossingen en concrete afspraken die we samen formuleren
De bijeenkomst bood ruimte voor persoonlijke gesprekken in kleine groepen, netwerkmomenten met jongeren en contact tussen initiatieven uit Amsterdam Zuidoost. Het was een dag van luisteren, delen, verbinden en samen koers bepalen.
FutureLab: bouwen aan een menselijke stad
Tijdens het evenement kregen Dennis en Meshach van FutureLab de gelegenheid om hun visie te presenteren aan jongeren, buurtbewoners en partners. Zij vertelden over hoe FutureLab werkt aan het realiseren van een incubator voor een menselijke stad een plek waar bewoners, organisaties en ontwerpers samen bouwen aan oplossingen die vanuit de gemeenschap zelf ontstaan.
Een belangrijk onderdeel hiervan is het Jongerenwoningen Holendrecht-project, waarin gemeenschappelijk wonen en wijkontwikkeling hand in hand gaan.
De visie van FutureLab omvat:
Het ontwerpen en realiseren van circa 80 jongerenwoningen in Holendrecht;
Het samen met bewoners ontwikkelen van toekomstscenario’s voor gemeenschappelijk wonen, waarin jongeren en ouderen samenleven;
Het benutten van de waarden, gewoontes en verhalen van de buurt als bouwstenen voor de nieuwe leefomgeving;
Het bevorderen van inwonersparticipatie bewoners bepalen zelf hoe hun bestaan vorm krijgt, zowel in besluitvorming als uitvoering.
Vanuit dialogen met inwoners van Holendrecht en Reigersbos ontstond een beweging waarin bewoners, ondernemers en overheid samen denken over het goede bestaan. Niet alleen in de ontwerpfase werken ze samen, maar ook in uitvoering.
In deze blog lees je de stem van jongeren — hun uitspraken, inzichten en vooronderstellingen over wonen in Amsterdam Zuidoost, over zichzelf en over de gemeente. Dit dialoog vormt de start van het project JongerenWonen.Holendrecht.
de wijk als laboratorium voor een nieuw samenleven
In 2023 begon FutureLab.Amsterdam in de Groene Hub met dialogen tussen bewoners, ondernemers en organisaties over hun ervaringen en hun toekomst in Holendrecht. Al snel werd duidelijk dat we dit gesprek met jongeren moesten voeren: Wat is een goed leven – en hoe kunnen we dat samen realiseren?
“Als wij die ruimte kunnen maken om jongeren nieuwe skills te geven of oude skills opnieuw vorm te geven, dan gaan jongeren hun eigen weg en blijven ze niet hangen in destructieve routines.”
De urgentie maar ook de kansen rond wonen kwam naar voren tijdens de dialoog in de Kazerne in januari 2024.
“Wonen wordt niet gezien als een recht. Mensen kunnen zonder pardon hun huis uitgezet worden zonder een plek te hebben.”
“Er ligt een opdracht vanuit het masterplan om betaalbare, passende huisvesting voor jongeren te bouwen. We willen daarvoor een plan maken, en we willen het met de buurt doen!”
Voordat we in “oplossingen” duiken, gaan we met elkaar in dialoog — met elkaar en met onszelf. We bevragen onze eigen vooronderstellingen rondom wonen bijvoorbeeld, maar ook die over ons zelf en van de cultuur waarin we leven. Zo leren we oude patronen en gewoontes te herkennen, te herwaarderen en – waar nodig – te doorbreken. Met de Socratic Design methode komen we los van zich herhalende gedachten patronen om zonder obstakels nieuwe vormen van samenleven te ontwerpen. In het traject JongerenWonen.Holendrecht betekent dit dat we voordat we huizen ontwerpen bouwen aan een cultuur — een sociaal weefsel waarin jongeren, bewoners en overheid opnieuw leren samenleven.
“Veel aanwezigen zijn officieel geen jongeren meer. Ze hadden als jongere geen woning — of hebben die nog steeds niet. Wat wij niet hebben gehad, willen we realiseren voor de generatie na ons.”
Jongeren willen niet alleen bevraagd worden, ze willen meebouwen aan oplossingen. Ze willen hun sociale netwerk — de ziel van de wijk — behouden, in plaats van weg te verhuizen naar Almere of tot hun veertigste bij hun ouders te moeten blijven wonen.
“Wij kunnen hier niet blijven terwijl onze ouders, opa’s, oma’s, broers en zussen hier wel zijn.”
Het samenbrengen van inwoners, ondernemers en overheid, en gezamenlijk bouwen aan de wijk vormt de kern van FutureLab: een leer- en ontwerpomgeving waarin de wijk zelf het laboratorium is voor een nieuwe manier van samenleven. In dit FutureLab leiden we niet alleen jongeren op om een traject als dit te realiseren, maar werken we ook aan een gemeente die in staat is haar eigen immuniteitsreacties te overwinnen. Zo bouwen we aan een vitale democratie.
De Dialoog
Hieronder lees je belangrijke punten uit het Socratic Design-dialoog over wonen — wat het startpunt was voor FutureLab.JongerenWonen.Holendrecht. Alles wat jongeren, bewoners en organisaties hebben ingebracht, nemen we mee in de manier waarop er straks in Holendrecht wordt gewoond, gebouwd en samengeleefd.
Wij willen graag meewerken aan een oplossing
“De gemeente wil altijd weten wat onze behoeften zijn, maar wij willen ook graag weten wat de plannen en de behoeften van de gemeente zijn. Welke informatie is er en kan dat met ons gedeeld worden? Welke prijs wordt er straks betaald per vierkante meter? Als wij weten wat jullie weten, ontstaat er perspectief — dan kunnen we daar naartoe werken.”
“Wat zijn voor de gemeente (masterplan ZO) en coöperaties de maatstaven voor goed wonen? Wat zien zij als de criteria voor passend en betaalbaar wonen?”
“Er zijn negatieve stereotypen — één daarvan zijn de hangjongeren in Zuidoost. We staan op straat omdat we thuis met onze families in kleine huizen wonen; we kunnen daar onze vrienden niet uitnodigen. Het is van groot belang dat we bij elkaar kunnen komen. Als er ruimte voor ons is, heeft niemand last van het feit dat we samenkomen. Een plek waar we onszelf kunnen zijn, ook voor mensen die niet zo goed kunnen filosoferen.”
“Er zouden opleidingen, workshops en informatiemomenten georganiseerd moeten worden om mensen te bekwamen in het lange en ingewikkelde proces van het vinden van een woning.”
Over jongeren
“Er zijn patronen onder jongeren in Zuidoost die moeilijk te doorbreken zijn — je moet in een bepaald stramien passen om erbij te horen.”
“We moeten het begrip ‘jongeren’ breder trekken. Jongeren moeten in contact blijven met jongvolwassenen en volwassenen. Die groepen moeten samenkomen en samen wonen, zodat ze van elkaar kunnen leren.”
“Jongeren durven zich vaak niet uit te spreken, ook onderling niet. Daardoor zien we de echte, authentieke personen niet. Belangrijke dingen komen niet aan bod, en ze kunnen zich niet ontwikkelen.”
“Jongeren moeten meer kennis hebben van hun eigen etnische excellentie. We hebben in Curaçao vier universiteiten — hoe kunnen we een sterke connectie maken tussen bijvoorbeeld de Antilliaanse universiteit, of mensen met grote kennis over hun eigen culturele excellentie, en jongeren uit de wijk?”
“Anders leren denken, anders leren doen.”
Vooronderstellingen en ervaringen met de gemeente
“Er worden vaak beloftes gedaan in het bijzijn van bestuurders. Er is ons veel beloofd door bestuurders. Er wordt dan een belofte gedaan en een foto gemaakt — en vervolgens gebeurt er niks.”
“Ambtenaren gaan niet in gesprek met jongeren uit de buurt. Ze hebben een non-sensebaantje en moeten met jongeren praten, maar weten niet hoe dat moet. Of ze hebben angst om jongeren te benaderen. Jongeren reageren daar weer op en worden dan weggezet als onhandelbaar.”
“De gemeente zit ver weg van waar wij leven. Het frame is altijd: risico’s mijden als het over jongeren gaat.”
“De overheid moet veranderen — op een andere manier interacteren met inwoners.”
“Gebiedsgericht werken: als we starten vanuit de buurt en met die kennis opdrachten formuleren, ontstaat er beter draagvlak voor wat we uitvoeren als gemeente. We moeten de kennis van inwoners op de juiste plek krijgen binnen de gemeente, zodat er goede en passende plannen geschreven kunnen worden.”
Vooronderstellingen over wonen
“Wonen in Amsterdam is onmogelijk of onbetaalbaar. Als je al in aanmerking komt, volgen er vaak problemen met het contract of met papieren die je niet op tijd kunt leveren. Of je kunt het niet betalen met een minimuminkomen.”
“Sommige mensen komen er niet uit omdat het proces van het krijgen van een huis te ingewikkeld is. Er gaan dingen mis — daar moet flexibel mee worden omgegaan.”
“Een belangrijke aanname bij wonen is de prijs per vierkante meter. Wij willen graag weten wat die is, zodat we een perspectief hebben op wat er komt. Kan ik straks een familie vormen, en wanneer dan?”
“Je vindt in je woning een safe space, een plek waar je met mensen kunt praten — dat schept een thuis. Mensen willen een huis om belangrijke dingen te kunnen doen: een familie stichten, jezelf ontwikkelen, een veilige omgeving hebben om met mensen en familie te zijn.”
“Voor daklozen is wonen anders. Voor hen is de ‘safe place’ het tentje om de hoek — dat is hun thuis als ze terugkomen van eten zoeken.”
“Ik heb een dak boven mijn hoofd omdat ik bij mijn moeder woon, maar veel mensen van mijn leeftijd hebben dat niet. Wonen wordt niet gezien als een recht.”
“Als ma er niet meer is, waar ga je dan wonen?”
“Mensen hebben recht op wonen. We leven in een welvarend land waar iedereen een huis zou moeten hebben — niet alleen als je aan de eisen voldoet. Nu is het zo dat als je moeder er niet meer is, je gewoon uit het huis wordt gezet. Wat als je nergens terecht kunt?”
“In sommige gevallen kun je je niet eens meer uitschrijven — je dreigt dan een uitkering te verliezen. Soms moet je ergens blijven omdat je je niet mag uitschrijven zonder een nieuwe plek.”
“Hoe kunnen we lange-termijninvesteringen maken voor de mensen die hier wonen? Een manier zodat mensen die thuis zijn in Holendrecht een soort garantie hebben op een plek.”
“Er zouden betaalbare koopwoningen gebouwd moeten worden, zodat mensen met een minimuminkomen een hypotheek kunnen krijgen.”
“Veel jongeren hier zijn bezig met de korte termijn, daarom is het moeilijk om systematisch te kijken naar hoe we een huis kunnen krijgen. Wij jongeren staan onder stress — we kunnen niet in lange termijnen denken.”
“Mijn moeder zei altijd: schrijf je in. Maar ik heb het nooit gedaan. Uiteindelijk kwam ik toch in een selectieproces, maar voldeed ik niet aan de eisen. Als jongeren uit de buurt stappen kunnen zetten, kansen krijgen, kunnen anderen daarvan leren. Om ons heen gebeurt dat niet genoeg, daarom maken we geen kans.”
“Deze buurt heeft een sexy culturele zijde — de gemeente komt hier graag bouwen, en witte mensen komen hier graag wonen. Maar dat heeft ook een keerzijde. Wij zijn vaak niet bezig met de lange termijn, en moeten daardoor maar een plek zoeken in Almere. Hoe zorgen we ervoor dat de mensen die hier alles hebben opgebouwd, de mensen die hier zijn opgegroeid, hier kunnen blijven?”
“Jongeren doen zich anders voor — daarom komen belangrijke dingen niet ter sprake.”
FutureLab Jongeren Wonen Holendrecht wil laten zien dat een andere manier van samenleven mogelijk is — wanneer jongeren, bewoners, ondernemers en overheid werkelijk van elkaar leren en met elkaar in dialoog gaan. De wijk zelf wordt dan het laboratorium waarin een nieuwe menselijke stad vorm krijgt. Zo bouwen we in Holendrecht niet alleen aan stenen huizen, maar aan een nieuwe manier van samenleven — een menselijke stad die door haar bewoners zelf wordt ontworpen.
Bronnen: De uitspraken in deze blog komen uit socratic Design dialogen die we in 2023 en 2024 voerden met jongeren en ondernemers uit Amsterdam Zuidoost. – Verslag Socratic Design Lab Jongeren & Wonen (12-01-2024) – Ondernemend Holendrecht – sessie 3, De Kazerne (15-01-2024)
